De onzichtbare kooi

“Hij heeft me nooit geslagen. Dus ik dacht: misschien ligt het aan mij.”

Dit zei Anna* tegen me tijdens ons eerste gesprek. Ze zat schuin op haar stoel, handen stevig in elkaar gevouwen. Haar stem was zacht, maar in haar ogen brandde iets wat ik maar al te goed herkende: verwarring, schaamte, en ergens daaronder… hoop.

Anna is geen uitzondering. In mijn werk als ervaringsdeskundige kom ik steeds meer vrouwen tegen die vast hebben gezeten in wat we coercive control noemen (dwingende controle). Geen blauwe plekken. Geen gebroken botten. Maar een diepe aantasting van wie je bent.

Wat is coercive control?

Coercive control is een vorm van psychologisch geweld waarbij de ander langzaam maar zeker jouw vrijheid en autonomie ondermijnt. Het gebeurt subtiel:

• Hij beslist wat je draagt.

• Hij leest je berichten.

• Hij laat je geloven dat je niemand anders hebt.

• Hij bepaalt hoe je kijkt, hoe je praat, wat je voelt.

Anna vertelde hoe haar partner jarenlang haar vriendschappen langzaam afkapte. Eerst “om haar te beschermen”. Daarna “om drama te voorkomen”. Uiteindelijk was zij volledig afhankelijk van hem emotioneel, financieel, sociaal.

“Op papier leek alles perfect. Maar ik voelde me gevangen in een leven dat ik niet gekozen had.”

Waarom praten we hier niet over?

Omdat het vaak onzichtbaar is. Omdat er geen alarmbel afgaat als iemand jouw stem wegneemt zonder te schreeuwen. Omdat de buitenwereld vaak zegt: “Maar hij bedoelt het toch goed?” of erger: “Je hebt toch zelf gekozen voor die relatie?”

En misschien het pijnlijkst van alles:

Omdat veel vrouwen zelf niet doorhebben wat er aan de hand is. Net als Anna. Net als ik destijds.

We moeten dit bespreekbaar maken

Er is meer aandacht nodig voor coercive control. In hulpverlening. In beleid. In voorlichting. Maar ook: in onze gesprekken met vriendinnen, zussen, collega’s. We moeten durven kijken naar wat controle echt is en hoe het verpakt kan zitten in zogenaamde “liefde”.

Als ervaringsdeskundige zie ik elke dag de kracht van vrouwen die zichzelf stukje bij beetje terugvinden. En ik geloof: als we dit onderwerp uit de schaduw halen, kunnen we nog veel meer vrouwen bereiken voor ze volledig opgeslokt worden.

Waarom het levensgevaarlijk is

Coercive control is vaak de voorganger van fysiek geweld. Onderzoek toont aan dat in veel gevallen van dodelijk partnergeweld, coercive control al jaren aanwezig was voordat het escaleerde.

Waarom? Omdat het draait om macht en volledige controle. Als de vrouw op een gegeven moment probeert te ontsnappen bijv. door grenzen te stellen of te vertrekken, ziet de pleger dat als een directe bedreiging. En dan kunnen de gevolgen extreem gevaarlijk worden:

• Dreigingen met zelfmoord of moord.

• Stalking, intimidatie, geweld tegen kinderen.

• In het ergste geval: femicide.

Dat klinkt heftig. En dat is het ook. Coercive control is geen “relatieprobleem”, het is een vorm van structureel geweld.

Wat jij kunt doen

• Herken de signalen bij jezelf of anderen.

• Neem twijfel serieus. Altijd.

• Deel dit verhaal als het je raakt.

• En als je iemand nodig hebt: ik ben er.

Niemand verdient het om klein gehouden te worden.

Je mag ruimte innemen. Je mag je vrij voelen.

Liefde hoort nooit als een kooi te voelen.

🌸

*Anna is een gefingeerde naam. Haar verhaal is samengesteld uit ervaringen van meerdere vrouwen die ik heb mogen begeleiden.